راز و رمزهای «سلام» - (گام اول)

 

 

روایاتی در باب سلام

 

 

پیش از این گفته شد (در صورت نیاز به اینجا مراجعه کنید) که در نگاهی کلی می توان روایات این باب را به دو قسم کلی تقسیم کرد. در ذیل سعی کردم تفاوت های این دو دسته، و موضوعاتی که در هر مورد مطرح شده است، را ذکر کرده، و به تعدادی از آیات و روایات اشاره کنم.

 

 

 

الف: دسته اول:

در این دسته از روایات به عمل سلام کردن، لزوم آن، آداب و شرایط و بایسته های آن، و تأثیرات اخلاقی آن توجه شده است.

پس برای فهم و تحلیل این دسته از روایات باید از زاویه بحث های فقهی، اخلاقی و مباحث جامعه شناسی و از این قبیل علوم، وارد شویم.

در این گونه از متون دینی، زوایا و احکام مختلف «سلام کردن» به صورت جزئی مورد مداقه قرار گرفته و آداب «سلام کردن» به صورت کامل و جامع توصیف شده است. به عنوان نمونه به برخی از نکات اشاره می شود:

 

• چگونه سلام کنیم؟ و چگونه جواب سلام دهیم؟
• با چه الفاظی سلام کنیم؟ و  با چه الفاظی جواب سلام دهیم؟
• پاداش سلام و پاداش جواب سلام چیست؟

• کجا سلام کردن مستحب است، و کجا مکروه؟ کجا واجب است و کجا واجب نیست؟

• به کی سلام کنیم؟ به کی سلام نکنیم؟
• اگر فردی به جمعی سلام کرد چگونه جواب دهند؟ و اگر جمعی به فردی سلام کردند، چگونه جواب دهد؟
• کسی که ایستاده است باید اول سلام کند یا کسی که در حال گذر است؟

• کسی که سواره است بهتر است سلام کند یا پیاده؟

• تأثیر ثواب بر گوینده و شنونده چیست؟
• تأثیر ثواب بر ارتباط مومنین و جامعه اسلامی چیست؟
• و ...

 

چند مورد از آیات و روایات :

 

• رسولُ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله) : یُسَلِّمُ الصغیرُ عَلى الکبیرِ، و یُسَلِّمُ الواحِدُ على الاثنَینِ ، و یُسَلِّمُ القَلیلُ على الکثیرِ ، و یُسَلِّمُ الراکِبُ على الماشی ، و یُسَلِّمُ المارُّ على القائمِ ، و یُسَلِّمُ القائمُ على القاعِدِ .

پیامبر اکرم: کسانی که کوچکترند به بزرگترها زودتر سلام کنند، و جمعیتی که کمتر است به جمعیت بیشتر است زودتر سلام کند، همچنین سواره به پیاده سلام کند، رهگذر بر کسی که ایستاده، و ایستاده بر کسی که نشسته است سلام کند.

 

• قالَ رسولُ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله) : مَن بَدَأ بِالکَلامِ قَبلَ السلامِ فلا تُجِیبُوهُ .

پیامبر کرم:  اگر کسی قبل از سلام کردن، شروع به سخن گفتن کرد، به او جواب ندهید.

 

• رسولُ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله) : إنَّ أولَى الناسِ بِاللّه ِ و برسولِهِ مَن بَدَأ بِالسلامِ .

پیامبر اکرم: کسانی که زودتر به دیگران سلام می کنند، مورد عنایات ویژه خداوند و پیامبرش قرار خواهند گرفت.

 

• رسولُ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله) : إذا دَخَلَ أحَدُکُم بَیتَهُ فَلْیُسَلِّمْ ؛ فإنَّهُ یَنزِلُهُ البَرکَةُ ، و تُؤنِسُهُ الملائکةُ .

پیامبر اکرم: اگر کسی داخل خانه اش شود و سلام کند، خداوند برکتش را بر او نازل می کند و با ملائکه مأنوس خواهد شد.

 

رسولُ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله) : إنَّ مِن مُوجِباتِ المَغفِرَةِ بَذلَ السلامِ و حُسنَ الکلامِ .

پیامبر اکرم: سلام کردن و مودبانه سخن گفتن، موجب مغفرت الهی می شود.

 

 

ب: دسته دوم:

در این دسته از روایات «سلام» به عنوان یک پدیده باطنی مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین «سلام» صرفا یک عمل نیست، بلکه خود پدیده خارجی و حقیقی است. در واقع، در این روایات سلام، مقامی از مقام های الهی و اسمی از اسماء حق تعالی خوانده شده است.

طبعا برای تحلیل این دسته از منابع نیز باید از بحث های فلسفی و عرفانی کمک گرفت.

 

عناوینی که در این دسته از روایات مطرح شده نیز به طور کلی از این قرار می باشد:

• تفاوت سلام مومن، سلام ملائکه، سلام الهی

• مراتب « سلام» در عوالم دنیا، برزخ و بهشت، و چگونگی حقیقت «سلام» در بواطن عالم
• «سلام» اسمی از اسماء الهی است.
• چگونگی شمول «سلام» الهی بر بندگان در دنیا و آخرت

• شمولیت «سلام های الهی» و حجاب های بندگان

• تشکیکی بودن «سلام» و مراتب آن
• و ...

 

 

و در ادامه به چند مورد از آیات و روایات در این مورد نیز اشاره می شود:

 

• أُوْلئِکَ یُجْزَوْنَ الْغُرْفَةَ بِما صَبَرُوا وَ یُلَقَّوْنَ فیها تَحِیَّةً وَ سَلاماً (فرقان/ 75)

پاداش صبر آنان، غرفه های بهشت است، و در آنجا با تحیت و سلام روبرو می شوند

 

• سَلامٌ عَلى‏ نُوحٍ فِی الْعالَمینَ (صافات /79)

 

• سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ (قدر/ 5)

 

• رسولُ اللّه ِ (صلى الله علیه و آله) : إنَّ السلامَ اسمٌ مِن أسماءِ اللّه ِ تعالى ، فَأفشُوهُ بَینَکُم .

پیامبر اکرم: سلام اسمی از اسماء الهی است، پس آن را بین خود رواج دهید.

 

• عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) ‏قَالَ: کَانَ سُلَیْمَانُ یَقُولُ: أَفْشُوا سَلَامَ اللَّهِ فَإِنَّ سَلَامَ اللَّهِ لَا یَنَالُ الظَّالِمِین.

امام محمد باقر (علیه السلام): حضرت سلیمان می فرمودند: سلام را بین خود افشا کنید، زیرا سلام الهی به ظالمین نخواهد رسید.

 

 

 

مؤخره:

اگرچه این دو دسته روایات، زوایای متفاوتی دارند، اما فهم جداگانه آنها نمی تواند ما را به عمق مطلب برساند، پس لازم است که پس از فهم هر یک از این دو دسته، در نهایت نگاهی جامعه به هر دوی آنها داشته باشیم. (نگاه تفکیکی و نگاه تجمیعی)

ان شاء الله ادامه این بحث ها در پست های بعدی دنبال خواهد شد.