مسئله انتظار و وظیفه منتظرانه ما (2)
جمعه, ۲۱ تیر ۱۳۹۲، ۱۰:۱۴ ق.ظ
مطلب پیشین:
د: ترسیم ابعاد زندگی منتظرانه
مقدمه:
- اگر ما مقوله «انتظار» را بخشی از هویت شخصی انسان مومن بدانیم، در این صورت در طراحی «سبک زندگی اسلامی» عنصر انتظار نیز پر رنگ تر خواهد شد. به این منظور لازم است در مورد چگونگی توسعه مفهوم انتظار بیشتر فکر کنیم.
- هدف این نوشتار آن است که مقوله انتظار را از مفهومی کلی، به حقیقتی عینی تبدیل کرده، وظایف یک منتظر را در زندگی به صورت جزئی بیان کند. به این ترتیب انسان منتظر می تواند همه اعمال و رفتاری را که به صورت روزانه انجام می دهد بر محور انتظار تعریف کند، و همه آنها را با نیت منتظرانه انجام دهد.
- به نظر می رسد با توجه به این مطلب می توان، جایگاه مفهوم انتظار را در «سبک زندگی اسلامی» مشخص کرد و گامی در ترسیم «ابعاد منتظرانه سبک زندگی اسلامی - ایرانی» برداشت.
وظایف منتظر حقیقی در عصر غیبت:
- با توجه به کلیت «نظام اندیشه اسلامی» می توان گفت مسئولیت های انسان به دو دسته فردی و اجتماعی تقسیم می شود. از دیدگاه اسلام نه رشد فردی انسان فدای توسعه اجتماعی می شود، و نه پیشرفت جامعه، فدای تعالی فردی؛ بلکه همواره توازنی بین آن دو وجود دارد؛ هم رشد فردی متوقف بر رشد اجتماعی است و هم رشد اجتماعی متوقف بر رشد فردی. بنابراین: فرد مسلمان همچنان که باید به رشد فردی خویش اهمیت دهد، باید به وظایف اجتماعی خویش نیز بهاء دهد.
- چنانچه پیش از این نیز گفته شد، وظیفه اصلی ما در عصر غیبت حرکت در جهت فراهم سازی مقدمات ظهور حضرت ولی عصر (عج) می باشد. زیرا تا جامعه به رشد مطلوب نرسد، ظهور حضرت نیز تحقق نخواهد یافت. و برای رشد اجتماع نیز ابتدا باید رشد فردی افراد تحقق یابد. بنابراین وظیفه منتظرانه ما ایجاب می کند که مقدمات ظهور ایشان را در دو بعد فردی و اجتماعی فراهم سازیم.
الف: وظایف فردی:
مهمترین مسئله ای که ما باید در رشد فردی خویش در نظر بگیریم آن است که رشد ما باید به گونه ای باشد که هم بتواند راه رستگاری ما را فراهم کند، و هم آنکه بتواند ما را برای انجام مسئولیت های اجتماعی آماده کند. درنتیجه رشد فردی هدف نهایی ما نیست، بلکه مقدمه ای خواهد بود برای رشد اجتماعی. زیرا از نظر دین اسلام، رشد فردی اگر منتهی به رشد اجتماعی نشود، رشدی ناقص و ابتر خواهد بود.
با این مقدمه می توان ابعاد رشد فردی را چنین ترسیم کرد:
- خودسازی و تهذیب نفس: اصلاح خویش، دوری از گناه و کسب معنویت جزو مهمترین وظایف فردی ماست. اگر ما بتوانیم در این بخش موفق باشیم، آنگاه می توانیم در سطح جامعه نیز تأثیر گذار داشته باشیم، به تعبیر حضرت امام (ره): «منتظران مصلح، خود باید صالح باشند.»
- فهم عمیق اندیشه های دینی: تلاش برای فهم دقیق «اسلام ناب» و مطالعه و تحقیق در مورد آن و تقویت فهم عقلانی دین، از دیگر وظایف مهم ماست. ما تا اسلام را به خوبی نفهمیم، نمی توانیم در اجرای آن موفق باشیم. پس کسب «معرفتی جامع از دستگاه فکری اسلام» (شمول اسلام در همه ابعاد زندگی انسانی)، و شناسایی انحرافات به وجود آمده در فهم آن، و شناخت راه کارهای اجرایی کردن تعالیم اسلامی، می تواند سهم بسزایی در تقویت «نگاه عالمانه» ما به دین داشته باشد.
- تخصص و مهارت: کسب توانایی ها و مهارتهایی که ما را برای ورود به عرصه اجتماعی و نقش آفرینی اجتماعی در عصر غیبت آماده کند، وظیفه دیگر ماست. هر کس باید متناسب با علایق و سلایق و توانایی های خویش و با توجه به نیازهای محیط اطراف خود در زمینه علمی یا مهارتی، تخصص ها، دانش ها و تجربیات لازم را کسب کند. بنابراین ما باید در انتخاب رشته، انتخاب شغل، انتخاب مهارتها و تخصص هایی که می خواهیم فرابگیریم، به وظیفه منتظرانه خویش توجه کنیم، و سعی کنیم بر اساس این «نگاه منتظرانه» آن مسائل را بسنجیم.
- ارتباط عاطفی با امام عصر (عج): در کنار مسائلی که ذکر شد، باید سعی کنیم که از نظر عاطفی نیز پیوندی با امام عصر داشته باشیم و روز به روز نیز این پیوند را تقویت کنیم. دعا برای تعجیل فرج، توسل و استغاثه به ایشان، مناجات و ذکر، شرکت در مجالس منتسب به ایشان، خواندن دعاهای وارده همچون دعای عهد، دعای ندبه و ...، می تواند در تقویت این بعد عاطفی کمک کند.
- سلامت جسمانی و نشاط درونی: ما شرعا موظفیم که با تغذیه خوب، نرمش و ورزش جسمی تن درست، و با گردش و تفریحات سالم نشاطی درونی داشته باشیم، و با پیشگیری از بروز بیماری ها در حفظ سلامت جسمانی خویش بکوشیم. جسم انسان یکی از ابزارهای مهم برای تعالی روح است. اگر می خواهیم در تعالی روح خود و جامعه موثر باشیم باید به حفظ سلامتی جسم خویش نیز بها دهیم. انسانی که از انواع مریضی ها و گرفتاری های جسمی رنج می برد و یا دچار رخوت و کسلی است، نمی تواند برای رشد خویش و جامعه گامی بردارد. پس حفظ نشاط و طراوت جسمانی ضرورتی مهم برای انسان منتظر است. به همین خاطر است که در دعای کمیل که دعایی عرفانی است، از خداوند می خواهیم به ما قدرت جسمانی بدهد: «قو علی خدمتک جوارحی»
جمع بندی:
- قطعا کسانی می توانند، در جهت تحقق اهداف امام زمان (چه در زمان غیبت و چه در عصر ظهور) حرکت کنند، که بتوانند در هر پنج زمینه (یک: بعد اخلاقی و معنوی؛ دو: بعد عقلانی و معرفتی؛ سه: بعد تخصص و مهارتی؛ و چهار: بعد عاطفی و توسلی و پنج: بعد جسمی و جوارحی) به «رشدی جامع و متوازن» برسند.
- افراط و تفریط در این ابعاد می تواند مانع رشد حقیقی انسان شود. به طور مثال اگر بخواهیم توپی را باد کنیم، این توپ باید از همه اطراف به صورت یکسان باد شود، اما اگر بخشی از آن بیشتر از دیگر قسمت ها باد شود، در نتیجه از شکل کروی به شکلی دیگر (مثلا بیضی) تغییر هیئت می دهد، و همین مسئله باعث اخلال در حرکت توپ شده، جلو شتاب آن را می گیرد. انسان نیز باید سعی کند «رشدی جامع و متوازن» داشته باشد، و از «تورم» بیش از حد در برخی ابعاد جلوگیری کند، تا در حرکت خود دچار انحراف نشود.
- با این حساب می توان گفت: تأکید بیش از حد بر بعد عاطفی (وظیفه چهارم) و بی توجهی به دیگر ابعاد، باعث کج فهمی در مقوله انتظار می شود و می تواند عامل بروز برخی ناهنجاری های فرهنگی در جامعه باشد. (چنانچه ما در همه مفاهیم دینی دچار چنین مشکلی هستیم.) نمونه عینی چنین انحرافاتی را می توان در تفکرات «انجمن حجتیه» مشاهده نمود.
- برای پرهیز از گرفتار شدن به چنین انحرافاتی باید به دو بعد نخست (یعنی رشد اخلاقی و معنوی، و رشد عقلانی و معرفتی) توجه بیشتری کرد. دین و مذهبی که از عقلانیت و معنویت خالی شود، تیغی تیز در دست زنگی مست خواهد شد، که ممکن است هم به خود و هم به دیگر افراد جامعه آسیب بزند.
- خلاصه آنکه وظیفه ما در بعد فردی صرفا در «دعا برای تعجیل فرج» خلاصه نمی شود، بلکه باید برای کسب معنویت، معرفت و تخصص نیز تلاش کنیم. چنانچه عبد صالح خدا حضرت آیت الله بهجت (ره) در جمله ای زیبا چنین می فرمایند: «مهمتر از دعا برای تعجیل در ظهور، دعا برای بقای ایمان و ثابت قدم بودن در عقیده است، زیرا در زمان ظهور بسیاری از کسانی که قبلا به ایشان اعتقاد داشتند، ایشان را انکار می کنند!»
پی نوشت:
- انشاء الله در پست بعدی به بررسی «وظایف اجتماعی انسان منتظر» خواهم پرداخت.
- می توانید خلاصه این متن به زبان انگلیسی را در اینجا مشاهده کنید.
احسان
